Xuyên khung và công dụng chữa bệnh

XUYÊN KHUNG

Giải thích tên gọi Xuyên khung

Xuyên khung cũng gọi là quả thơm, sơn cúc cùng, khung cung, tính ôn không độc, thân rễ là những khóm củ hình nắm tay.

Bản kinh có ghi: Xuyên khung vị cay, tính ôn. Chủ trị phong tà xâm nhập vào não gây ra đau đầu, hàn tà thâm nhập vào cơ thể gây chứng phong thấp. Có thể dùng để chữa các triệu chứng cấp tính như: Gân mạch co rút, không thể duỗi ra, làm giảm chứng chuột rút, cơ bắp co quắp; đồng thời cũng có thể chữa vết thương do kim loại gây nên; trị chứng kinh nguyệt không thông hoặc khó mang thai.

Đông y cho rằng, xuyên khung vị đắng có tính phát tán khắp nơi; tính ôn có thể khử hàn tà, tán ứ kết. Do đó người xưa cho rằng nó có chức năng “khử tất cả phong, điều hòa tất cả khí”. Tâm chủ về các bệnh mụn độc lỏ loét, xuyên khung quy về tâm kinh, vì vậy có thế trị các chứng lỏ loét sưng đau. Xuyên khung quy về can kinh, do có thể phát tán khắp nơi nên có nhiều công hiệu chữa trị như: Trên thì đi vào đầu, mắt, đuôi thì điều hòa khí huyết kinh mạch, trong thì khai thông ứ trệ, ngoài thì da dẻ sáng nhuận.

Phạm vi chữa trị của xuyên khung tương đối rộng, có thể thấy rõ hiệu quả chữa trị ỏ 2 phương diện, trị đau đầu và điều hòa kinh nguyệt. Người xưa viết: “Đau đầu ắt phải dùng xuyên khung”. Trong Bản thảo cương mục nói: Xuyên khung là thánh dược chữa chứng bệnh đau đầu do thiếu dương, quyết âm kinh và đau đầu do huyết hư. Trong lâm sàng, xuyên khung cũng là vị thuốc có công dụng cần thiết để chữa chứng đau đầu do ngoại cảm. Còn về cách nói: Xuyên khung có thể chữa đau đầu do huyết hư và can hỏa cho đến nay vẫn chưa có sự thông nhất. Nhưng có người đã dùng liều lượng lớn xuyên khung để chữa chứng đau đầu do huyết hư và có hiệu quả trị liệu khá tốt.

Xuyên khung cũng là vị thuốt tốt trong điều trị bệnh phụ khoa, có thể chữa các chứng như: Kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, tắc kinh, đau bụng do ứ trệ máu sau sinh và chứng kết u bụng dưới ở phụ nữ. Căn cứ vào ghi chép trong Dược tính luận xuyên khung có thể chữa trứng phong và bán thân bất toại; đặc biệt là chứng bán thân bất toại do kinh lạc tắc nghẽn, huyết ứ sinh phong gây nên.

Công dụng của xuyên khung

Dùng chữa các triệu chứng cấp tính như: Gân mạch co rút, không thể duỗi ra được, làm giảm chứng chuột rút, cơ bắt, co quắp.

Chủ trị phong tà thâm nhập vào não gây ra chứng đau đầu.

Đi vào tâm kinh, có công dụng trị các loại mụn độc lở loét.

Trị chứng trúng phong và bán thân bất toại, đặc biệt là chứng bán thân bất toại do kinh lạc tắc nghẽn, huyết ứ sinh phong.

Chữa chứng kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, bế kinh, đau bụng do ứ trệ máu sau khi sinh, khối u bụng dưới.

Phương thuốc trị liệu của xuyên khung

Trị đau đầu do khí hư

Xuyên khung nghiền nhỏ, mỗi lần lấy 6g, uống với nước trà.

Trị đau đầu do khí hành ngược, phụ nữ đau đầu sau khi sinh

Xuyên khung, thiên thai ô dược đem nghiền nhỏ, mỗi lần uống 6g với trà chế từ cây hành, Cũng có thể dùng thêm bạch truật, sắc lấy nước uống.

Trị đau đầu do trúng phong

Xuyên khung thái nhỏ ngâm với rượu, mỗi ngày uống một lượng nhỏ.

Trị hoa mắt, chóng mặt

Xuyên khung, hòe tử, mỗi loại 31g. Các vị thuốc trên nghiền nhỏ, mỗi lần uống 9g với nước trà.

Trị sốt ở trẻ nhỏ, đau thái dương, mắt sưng đỏ

Xuyên khung, bạc hà, phác tiêu, mỗi loại 6g. Các vị thuốc trên nghiền nhỏ, mỗi lần lấy một lượng thích hợp hít vào qua đường mũi.

Trị đau răng

Lấy 1 quả xuyên khung to sấy khô, cho thêm tê tân, nghiền nhỏ xát vào răng.

Trị sưng đau lở loét

Xuyên khung nướng lên nghiền mịn, thêm lượng khinh phấn vừa đủ, nhỏ vài giọt dầu mè trộn đều bôi lên vết sưng đau lở loét.

Nguồn: Thần Nông Bản Thảo Kinh