Lãi thực và công dụng chữa bệnh trong đông y

LÃI THỰC

Giải thích tên gọi Lã thực

Lãi thực còn gọi lài mã lan tử, là hạt cây mã lan, thuộc họ diên vĩ (iridaceae) hay còn gọi là họ lay ơn. Cây nàyl được phân bố rộng rãi ở vùng Đông Bắc, Hod Bắc, Tây Bắc Trung Quốc. Mọc thành bụi dày: rễ to thô, tua rễ nhỏ dài và rất dai; lá dài nhọn.

Lãi thực vị ngọt, tính bình. Chủ trị trúng phong, sốt, tiêu trừ tà nhiệt trong dạ dày, trị phong hàn, giúp cường gân tráng cốt, kích thích cảm giác ăn ngon miệng.

Lãi thực, tức là mã lan tử quy về tỳ kinh, phế kinh. Có tác dụng làm mát máu, cầm máu, thanh nhiệt lợi thấp. Dùng để điều trị nôn ra máu, máu xấu, xuất huyết tử cung. Cũng thích hợp dùng để điều trị bệnh viêm gan, xương kết hạch, bệnh sa, tiểu tiện bất lợi. Ngoài ra. còn dùng để điều trị phù thũng, cầm máu do bị thương bên ngoài.

Toàn bộ cây lãi thực đều có thể dùng làm thuốc. Rễ lãi thực vị ngọt, tính bình, có thể thanh nhiệt giải độc, điều trị viêm họng cấp tính, viêm gan do truyền nhiễm, bệnh trĩ, đau răng; đặc biệt có hiệu quả điều trị đối với bệnh viêm khí quản mạn tính. Hoa lãi thực vị mặn, chua, đắng, tính hơi hàn, có tác dụng thanh nhiệt mát máu, lợi tiểu tiêu sưng. Có thể dùng cho những người bị nôn ra máu, khạc ra máu, máu xấu, sưng cổ họng, tiểu tiện bất lợi, viêm nhiễm niệu đạo; ngoài ra còn dùng để điều trị mụn nhọt, xuất huyết do ngoại thương. Do hoa lãi thực vị đắng, cho nên có công hiệu trừ thấp, khí thấp được thanh trừ thì trùng tự diệt, vậy nên nó còn có tác dụng sát trùng. Thế nhưng, công hiệu này đời sau rất ít người biết mà sử dụng. Ngoài ra, việc sử dụng quá nhiều lãi thực sẽ dẫn đến chứng đại tiện phân lỏng. Trong Bản kinh nói “dùng lâu giúp cơ thể nhanh nhẹn”, là thiếu căn cứ khoa học.

Công dụng của lãi thực

Làm thanh nhiệt mát máu, lợi tiểu, tiêu sưng, điều trị các chứng bệnh về máu như máu xấu, nôn ra máu. Cũng thích hợp dùng cho người bị viêm gan, hoàng đản, xương kết hạch, bệnh sa bí tiểu.

Rễ của nó có thể giúp điều trị viêm họng cấp tính, viêm gan mang tính truyền nhiễm, bệnh trĩ, đau răng. Đồng thời cũng có hiệu quả điều trị rất tốt đối với bệnh viêm khí quản mạn tính.

Tiêu trừ tà nhiệt trong dạ dày, trừ phong hàn, giúp cường gân cốt, kích thích  giảm ăn ngon miệng.

Ngoài ra còn có tác dụng điều trị phù thũng, cầm máu vết thương bên ngoài.

Làm mát máu, có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp.

Phương thuốc trị liệu của lãi thực

Điều trị sưng tấy cổ họng

Tất cả các vị thuốc trên nghiền nhỏ, mỗi lần uống 1 thìa nhỏ với nước ấm khi đói. Phương thuốc khác: Rễ và lá lãi thực 62g, cho thêm 1,5l nước sắc còn 240ml. Phương thuốc khác: Dùng rễ lãi thực ép lấy khoảng 300ml nước, cho thêm 100ml mật ong, sau đó dùng lửa nhỏ đun cô đặc, mỗi ngày dùng từ 5 – 7 lần.

Điều trị bệnh kiết lỵ

Lấy lãi thực và bột mì hoặc tro xương bò trộn lẫn, uống 1 thìa nhỏ với cháo loãng khi đói.

Phương thuốc khác: Lãi thực, gừng khô, hoàng liên nghiền nhỏ, mỗi lần uống 2 thìa nhỏ với cháo loãng. Kiêng thịt lợn và uống nước lạnh.

Điều trị trường phong hạ huyết

Lãi thực nghiền nhỏ, đổ rượu vào rồi ngâm khoảng vài ngày, phơi ngâm khoảng vài ngày, pnơi khô khoảng 500g, cho thêm hà thủ ô 250g, hùng hoàng, thư hoàng, mỗi thứ 125g, tất cả nghiền, nhỏ. Sau đó lấy một ít n rượu ngâm lãi thực trộn đều nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 30 viên với rượu ấm, ngày 3 lần.

Điều trị bí tiểu

Hoa lãi thực (sao), hồi hương (sao), 3 đình lịch (sao). Các vị thuốc trên nghiền nhỏ, mỗi lần uống khoảng 3g, uống với rượu.

Điều trị các loại mụn nhọt

Dùng hoa lãi thực và ngưu tất cùng sắc lên uống.

 Nguồn: Thần Nông Bản Thảo Kinh